W Europie pierwsze maszyny drukarskie pojawiły się w latach 40. XV wieku i od razu zrewolucjonizowały przemysł wydawniczy. Na przestrzeni lat, wraz z rozwojem techniki, zyskaliśmy wiele nowych możliwości w tej dziedzinie, zarówno pod względem wykorzystywanych technik drukarskich, jak i możliwości zadruku w zależności od typu powierzchni. Współcześnie, poza klasyczną formą druku wykonywaną na papierze (książki, gazety, plakaty, ulotki itd.), z powodzeniem zastosowany zostaje on na produktach ceramicznych- kubkach, a także tekstylnychkoszulkach, torbach. Nadruków doczekały się także torebki ekologiczne.
Jak w praktyce wygląda proces druku na torbach papierowych?
W przypadku torebek ekologicznych, do tworzenia nadruków istnieją trzy metody zadruku: fleksograficzny, offsetowy, a także sitodruk.
Metoda fleksograficzna jest techniką druku wypukłego, do którego wykonania wykorzystuje się elastyczne formy drukowe i ciekłe farby szybkoschnące. Dzięki temu technika ta z powodzeniem może zostać wykorzystana w przypadkach, kiedy podłoże nie jest całkowicie równe. Dzięki możliwości wykonania nadruku na większości podłoży jest ona zaliczana do najbardziej uniwersalnych metod wykonywania nadruków.
Od strony technicznej, do wykonania druku fleksograficznego wykorzystywane są specjalistyczne maszyny, które możemy podzielić w zależności od wykorzystywanego rodzaju farby, lokalizacji cylindra dociskowego lub kształtu podłoża drukowego. Wziąwszy pod uwagę pierwsze kryterium kategoryzacji (rodzaj farby) wyróżnić możemy fleksografię rozpuszczalnikową, wodną, fotoutwardzalną UV lub elektronoutwardzalną.
Ze względu na ekologiczny charakter produktów, firma Ecosac do tworzenia nadruków na swoich produktach wykorzystuje jedynie ekologiczne farby wodne.
Chcąc zadbać o odpowiednią gamę kolorystyczną, przy fleksograficznych metodach wykonywania nadruku stosuje się PMS– Pantone matching System, czyli systemu identyfikacji kolorów, który opracowany został przez firmę Pantone Inc. Z USA. System ten gwarantuje bardzo wysokie odwzorowanie barw, a jego podstawowa skala obejmuje 1761 kolorów, uzyskanych poprzez mieszanie 18 pigmentów (w tym także białego i czarnego). Z tego właśnie powodu ich odwzorowanie na skalach CMYK i RGB nie jest oczywiste. W zależności od rodzaju, kolory proponowane w gamie Pantone posiadają swój numer identyfikacyjny z dodatkowym oznaczeniem określającym czy prezentowana barwa, jest barwą metaliczną lub np. fluorescencyjną. Większość aplikacji, obsługujących druk kolorowy pozwala określić odpowiedni kolor na podstawie nazwy lub numeru Pantone. Jest to o tyle istotne, że daje gwarancję, iż drukowany plik będzie realizował zaplanowaną idee kolorystyczną, pomimo iż barwa prezentowana na ekranie monitora będzie różnić się od zamierzonej. PMS sprawdza się doskonale dla kolorów dodatkowych. W przypadku barw procesowych, są one określane za pomocą modelu kolorów CMYK.
Jak wygląda przygotowanie formy drukowej pod druk fleksograficzny?
Pierwotnie, fleksograficzna forma drukowa wykonana była z gumy naturalnej, później z kauczuku nitrylowego i butylowego. Obecnie najczęściej stosuje się fotopolimer. Kolejne materiały były coraz odporniejsze na rożne rozpuszczalniki, co pozwalało modyfikować ich rodzaj farbie fleksograficznej. Forma drukarska jest dość elastyczna i posiada określoną grubość, tak więc w fazie projektowania należy uwzględnić zjawisko rozciągnięcia formy nałożonej na wałek. Programy komputerowe, które przygotowują klisze do naświetlania polimerów, uwzględniają poprawki kształtu oraz zmieniają obszary kolorów tak, aby w ich granicy nie występowały „dziury” spowodowane niedokładnym przeniesieniem rożnych kolorów na podłoże. Farby stosowane we fleksografii bardzo dobrze przylegają do podłoża, a także szybko odparowują (w przypadku farb rozpuszczalnikowych) i ulegają utrwaleniu podczas działania promieni UV (dotyczy druku, do którego stworzenia wykorzystywane są farby utrwalane UV). Z tego właśnie powodu, lepszy efekt niż w przypadku innych technologii uzyskamy przy tworzeniu zadruku na podłożach niewsiąkliwych, takich jak na przykład folie wykonane z tworzywa sztucznego. Dzięki takiemu zastosowaniu fleksografia sprawdza się doskonale w przypadku branży opakowaniowej.
Kolejną metodą wykorzystywaną podczas druku jest nadruk offsetowy, którego technika opiera się na druku płaskim, czyli jednoliniowym umieszczeniu elementów drukujących (tuszu), jak i niedrukujących (wody). Od strony technicznej w takim typie rozwiązania wykorzystuje się zjawisko wzajemnego odpychania się obu elementów (tuszu i wody), dzięki specjalnie zaprojektowanej matrycy, przygotowanej w taki sposób, aby obszary drukujące- oleofilne- w sposób inteligentny, pochłaniały tłustą farbę wypychając roztwory nawilżające w miejsca niedrukujące.
Poza specjalnie zaprojektowaną matrycą do wykonania druku offsetowego wykorzystywane są specjalne farby, których skład chemiczny został stworzony tak, aby zapobiegać zjawisku emulgacji, czyli przenikania się cząsteczek niemieszalnych substancji- farby i wody- co w praktyce, w przypadku druku, jest zjawiskiem niepożądanym.
Podobnie jak metoda fleksograficzna, druk offsetowy jest współcześnie jedną z najczęściej stosowanych technik druku. Swoją popularność zawdzięcza głównie temu, iż pozwala szybko wyprodukować wysoki nakład przy stosunkowo niskich kosztach. Możemy podzielić go na : druk offsetowy arkuszowy, gdzie podłoże drukowe występuje w postaci arkuszy, a farby offsetowe, o dużej lepkości, utrwalane są przez wsiąkanie i polimeryzację (w przypadku farb UV i hybrydowych będzie to polimeryzacja zainicjowana nadfioletem). Drugi rodzaj, to druk offsetowy zwojowy (zwany również rolowym) – w tym przypadku podłoże drukowe występuje w postaci zwoju. Farba utrwalana jest w dwojaki sposób: na zimno (coldset – wsiąkanie w papier) lub na gorąco (heatset – farba najpierw wsiąka w papier, a następnie odparowuje w wysokich temperaturach; zadrukowana wstęga papieru przechodzi przez nagrzany do wysokiej temperatury tunel suszący).
Do zdecydowanych zalet druku offsetowego dodać możemy szeroki zakres papierów do druku, zarówno jeśli chodzi o gramatury, jak i rodzaje (w tym bardzo nietypowych, jak na przykład srebrny, samoprzylepny papier etykietowy), a także bardzo wysoką jakość w zakresie kolorystyki, jak i pasowania stron. Do wyboru mamy sporą gamę kolorów druku – zarówno standardowych, jak i dodatkowych. Dodatkowo, offset umożliwia manipulację kolorami w procesie samego druku. Druk offsetowy jest ekonomiczny dla średnich i dużych nakładów – najbardziej zalecany jest do druku powyżej 500 arkuszy drukarskich.
Trzecią metodą druku, także stosowaną przez Ecosac, jest sitodruk. Metoda ta polega na wykorzystaniu formy drukowej w postaci szablonu z nałożoną na niego drobną siatką, która może być wykonana z tkaniny, metalowych drutów, a także włókien syntetycznych. Odbitka tworzona przy użyciu tej metody wykonywana jest poprzez przetłaczanie farby przez matrycę. Owa siatka to zazwyczaj prostokątna rama (wykonywana najczęściej z aluminium), na której napięte jest sito. Najpopularniejsze są siatki z oczkami o średnicy około 40 mikrometrów. Dzięki tak dobranemu rozmiarowi, farba drukarska zostaje odpowiednio przepuszczona, co bezpośrednio przekłada się na wysoka jakość odbitki. Sama forma drukowa przygotowywana jest poprzez wykonanie szablonu, zakrywającego miejsca, które nie mają zostać zadrukowane. Sposób, w jaki otwory siatki są blokowane przed przenikaniem farby jest ściśle związana z przeznaczeniem druku, rodzajem wykorzystywanej farby, gęstością sita, a także powierzchnią, na której wykonana ma zostać odbitka.
Jak wygląda tworzenie szablonu?
Najczęściej siatkę drukową powleka się emulsją światłoczułą, która po wyschnięciu zostaje naświetlona w kopioramie. Tam zachodzi wywołanie szablonu, a nieutrwalone fragmenty są wypłukiwane. Tak przygotowana siatka jest gotowa do tego, by rozpocząć drukowanie. W druku offsetowym stosunkowo często wykorzystywane są szablony wycięte ze specjalnie przystosowanej do tego folii. Sam proces drukowania przy użyciu siatki polega na przetłoczeniu farby bezpośrednio na powierzchnię materiału, który ma zostać zadrukowany. Druk offsetowy może zostać wykonany zarówno ręcznie, jak i za pomocą specjalnych pras sitodrukowych. Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, jakość wydruku zależy w dużej mierze od gęstości wykorzystanej siatki oraz farby. Metoda sitodrukowa sprawdzi się zarówno do drukowania jedno – i wielobarwnego (także wielkoformatowego). W zależności od powierzchni, którą pragniemy zadrukować wyróżnić możemy dwa rodzaje sitodruku: płaski, czyli papier, tektura, folie i płyty wykonane z tworzywa sztucznego wykorzystywane do zadruku płyt, etykiet, opakowań, naklejek i reklam, lub sitodruk okragłybutelki, zarówno szklane jak i wykonane z tworzywa, pojemniki, płyty kompaktowe, a także płyty czołowe rządzeń i przyrządów kontrolnych.
Do zdecydowanych zalet sitodruku zaliczyć można: wodoodporność, odporność na czynniki atmosferyczne, a także wysoką trwałość mechaniczną. Metodą tą można zadrukować prawie każdą powierzchnię – od papieru, poprzez tkaniny, do drewna i metalu. Farba wykorzystywana podczas druku daje pełne, intensywne kolory. W stosunku do druku offsetowego, sitodruk pozwala na wykorzystanie dużej różnorodności farb, zarówno farb metalicznych, brokatowych czy fluorescensyjnych.
Na koniec warto wspomnieć jeszcze o CMYK i RGB – są to stosowane (obok wspomnianego wcześniej PMS) w przemyśle drukarskim modele barw. CMYK to model składający się z czterech podstawowych farb drukarskich. Jest to najczęściej stosowane rozwiązanie jeśli chodzi o tworzenie wielobarwnych druków. Używa się go nie tylko w skali przemysłowej, ale także w drukowaniu materiałów za pomocą drukarek atramentowych, laserowych czy kserokopiarek. Powszechnie, model ten stosowany jest również w tworzeniu grafiki komputerowej. Nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich nazw głównych składowych barw modelu : cyan, magneta, yellow oraz key colour – przy czym określenie to odnosi się do koloru czarnego, jako kluczowego. Barwy z tego modelu uzyskuje się poprzez łączenie wspomnianych kolorów w określonych proporcjach. Z kolei nazwa RGB powstała od pierwszych liter angielskich określeń trzech barw tworzących model- red, green, blue. Model ten wynika z właściwości jakie ma ludzkie oko, w którym wrażenie widzenia dowolnej barwy wywołać można poprzez zmieszanie w ustalonych proporcjach trzech wiązek światła o barwie czerwonej, zielonej i niebieskiej – a więc światła o odpowiedniej częstotliwości fali elektromagnetycznej. Łącząc barwy RGB w dowolnych kombinacjach, uzyskać można szeroki zakres barw pochodnych. Obecnie model ten stosowany jest również w technice cyfrowej (dawniej jedynie w analogowej). Wykorzystywany jest powszechnie w urządzeniach analizujących obraz takich, jak aparaty cyfrowe, skanery, a także wyświetlających obraz – monitory i telewizory. Najczęściej stosuje się 24-bitowy zapis kolorów, w którym każda z barw zapisana jest przy pomocy składowych, przyjmujących wartość z zakresu od 0 do 255, przy czym [0,0,0] oznacza kolor czarny, a [255,255,255] to kolor biały.
